Een wandeling langs de Haringkade
Rond de Witte Brug.
De wandeling begint op de Witte Brug en gaat in de richting Scheveningen. Maar het is de moeite waard om, vanaf de Witte Brug, ook even richting Den Haag te kijken en vast te stellen dat het Kanaal ter hoogte van de Riouwstraat een bocht naar rechts vertoont.
Wat is hier aan de hand? Het Kanaal is in de periode 1825 tot 1862 gegraven; te lang om de vaart er in te houden, ook toen al. De toenmalige Burgemeester van Den Haag, Copes van Cattenburg, was de grote promotor; hij droomde van een Kanaal dat Den Haag de status van zeehaven moest brengen zoals dat ook in Amsterdam ging gebeuren door het graven van het Noordhollands Kanaal naar Den Helder. Na een vliegende start kreeg het Haagse project te kampen met tegenwerking en verzet. Aanvankelijk was voorzien dat het kanaal moest eindigen in een haven op de plaats van het huidige Kurhaus. In 1825 was het graven gevorderd tot de Waalsdorperweg toen de Haagse jurist Iman Pauw zijn verzet tegen de aantasting van zijn vogeltuin op het Hubertusduin met succes zag bekroond. Het kanaal kreeg een 'knik' naar het Seinpostduin. De plannen moesten opnieuw worden bijgesteld toen de Scheveningers zich gingen verzetten tegen een doorsnijding van de duinen. Veertig(!) jaar nadat de graafwerkzaamheden waren begonnen werd het project tenslotte afgerond met de aanleg van een binnenhaven, die nauwelijks honderd jaar later weer werd gedempt.
Van Witte Brug naar Cremerbrug.
We beginnen de wandeling op de Witte Brug en lopen over het tramperron van de halte 'Madurodam'. Vanaf het tramperron hebt u een goed uitzicht op de oude losplaats aan de overkant van het Kanaal. Daarboven, op de Nieuwe Parklaan, heeft ooit de korenmolen 'De Vier Winden' gestaan. Meer over de korenmolen en de Witte Brug is elders op deze website te vinden. Achter ons, op het terrein van Madurodam, stond eens de legendarische Kanaalvilla die, evenals de Witte Brug en de Cremerbrug, door de Duitse bezetter in 1943 werd afgebroken.
De tram die vroeger over de Witte Brug reed, maakt sinds 1968 gebruik van een trambrug over het Kanaal. Hier verlaten we het tramperron en vervolgen onze weg over het voetpad langs het Kanaal. Links van het voetpad verbergt zich Madurodam; op dit terrein heeft ooit de Stoomwasserij (ook wel genoemd 'Wasch en bleekinrichting') van de gebroeders Heijnen gestaan:
1940: Wasscherij, Stoomerij en Ververij Gebr. Heijnen,
familiebedrijf sinds 1871
De wasserij heeft de oorlog niet overleefd, evenmin als het zestal prachtige villa's bij de Waterpartij. Eveneens op dit terrein hebben Scheveningse vissers een kelder gehad waar het hele jaar door ijs werd bewaard dat in de winter uit het Kanaal werd gehakt; de voorraad werd aangesproken om in de zomermaanden de vis te kunnen koelen. Aan de overkant is Résidence Witte Brug (1978) dominant aanwezig; het Soldatenpad (beschreven door W. van Noord), ooit een zandpad, moest in 1943 plaats maken voor een tankversperring waarvan het betonnen fundament sinds 2010 het talud op zijn plaats houdt.
Voorbij de Résidence Witte Brug zien we de achterzijde van de villa's langs de Wagenaarweg. Vooral de architectuur van de laatste, De Zeemeeuw (Wagenaarweg no. 30, gebouwd in 1901), is zeer de moeite waard maar om er wat van te zien moet eerst het blad van de bomen; november tot maart is de beste tijd.
Rondom de Cremerbrug
We naderen nu de Cremerbrug, gebouwd in 1912 als Wagenaarbrug; het is de jongste brug van deze wandeling. Evenals de Witte Brug werd de Cremerbrug in 1943 gesloopt door de Duitse bezetters; dit lot trof ook de wasserij en de prachtige villa's bij de Waterpartij. Maar rondom de Cremerbrug is van alles te zien en te (her)ontdekken. Aan de overkant, bij de ingang van het Westbroekpark, kijkt Pieter Jelles Troelstra uit over de brug. Bij de bouw van de brug werd kennelijk nog enige toekomst voorzien voor het Soldatenpad, gelet op de monumentale aansluiting van het twee meter brede en geasfalteerde pad naar de Cremerweg. In een korte afdaling kunt u zich er van overtuigen dat het pad eindigt in een muur van ontmoedigend struikgewas.
HGA-F-62889,
1910, Collectie Haags Gemeentearchief
De Cremerbrug is een goed
uitgangspunt voor een vluchtige verkenning van het gebied dat doorsneden
wordt door de 'vallei' met de sprang naar de Waterpartij en de tegenwoordige
Ver-Huëllweg (in het verlengde van de Cremerweg). De heuvel links van de weg
is de Kogelberg of Kogelenberg, die beklommen kon worden via 'de 72
trapjes', en eindigde bij een platform met uitzicht over het Westbroekpark
en de bebouwing langs de kust.
De oudste kaart waar het platform met twee
banken en de trap nauwkeurig zijn ingetekend dateert uit 1880 (HGA-KP-43,
collectie Haags Gemeentearchief).
De Kogelenberg is in 1942 afgegraven op last van de Duitse bezetter; het platform is na de oorlog niet hersteld. Van de trap resteren nog ongeveer 20 treden die de aanzet vormen van een stijgend voetpad naar de Ver-Huëllbank (1881, zie ook 'het geheim van de fles') voert. Vanuit dit punt komt, aan de overkant van de sprang naar de Waterpartij, de Cremerbank in het vizier; deze is eveneens in 1881 gebouwd (oorspronkelijk aan dezelfde kant van de Sprang als de Ver-Huëllbank) en kan bereikt worden vanaf de Duinweg die in een halve cirkel rond het gebied van de Belvedère loopt. In minder jachtige tijden was dit deel van de Scheveningse Bosjes een goed ontsloten en geliefde bestemming voor recreatie (wandelen, flaneren, spelen, limonade, beklimming van de Belvedère en de 72 trapjes...). Deze traditie van recreatie in de Scheveningse Bosjes, ooit begonnen met de Bataaf, heeft een grootschaliger voortzetting gevonden in Madurodam.
Terug naar de Haringkade voor de volgende etappe.
Van Cremerbrug naar Nieuwe Duinwegbrug
We vervolgen nu het voetpad langs het Kanaal. Direct na de brug over de Sprang loopt de huidige Mr. P.S. Gerbrandyweg schuin omhoog naar het Van Stolkpark; vroeger heette deze weg de Kanaalweg en daarvoor MacAdamweg. Maar aan de overzijde van het Kanaal eist het Westbroekpark alle aandacht op. Na de speelweide passeren we de locatie van de voormalige Militaire Zwemschool, een inham van het Kanaal in het Westbroekpark. Aan de Belvedèrekant van het Kanaal zijn nog restanten te vinden van een voormalige ijskelder, in gebruik bij Scheveningse vissers. Vervolgens mooie doorkijkjes naar het park dat eindigt na de zijtak van het Kanaal die de grens vormt tussen het park en de achtertuinen van de huizen aan de Nieuwe Duinweg.
We zijn nu bij de Nieuwe Duinwegbrug (1890), een Rijksmonument en volgens sommigen 'de mooiste brug van Den Haag'; deze eretitel zal de brug niet in de laatste plaats gekregen hebben vanwege de fraaie driedelige lantaarns op de hoeken van de brug. Links op de hoek van de Haringkade woonde Pieter Jelles Troelstra op no. 163; hij vestigde zich in 1903 als 'advocaat te Scheveningen'.
Vanaf de Nieuwe Duinwegbrug.
Vanaf de brug lopen we over de oude losplaats langs het Kanaal die aan het eind terug voert naar het trottoir langs de Haringkade. Niet ver daarna lijkt het Kanaal naar rechts af te buigen maar in werkelijkheid eindigt het hier; de afbuiging is niet meer dan een decoratief element in de achtertuinen van de huizen aan het Rijslag. Vanaf hier is de Haringkade gemoderniseerd; de wandelaar kan zich een eigen oordeel vormen over de vraag in hoeverre de vernieuwing is geslaagd. De rest van het Kanaal, met inbegrip van de haven, is in de jaren 1968-1971 gedempt. Hier een afbeelding van de haven zoals deze eens was...
HGA-F-31044, ca. 1900; collectie Haags Gemeentearchief.
Havenkade gezien vanaf de Badhuiskade (links); rechts de Havenkade met de Chocoladefabriek van Rademaker (afgebrand in 1901). Op de achtergrond het Seinpost complex; in het haventje liggen binnenvaartschepen afgemeerd. De fotograaf stond op of bij de 'Hangbrug' (nu een dam).
Na de brand bij Rademakers werd de chocoladefabriek niet herbouwd aan de Havenkade. De nieuwe fabriek werd in 1903 gebouwd aan de Laan van Meerdervoort, op de hoek van de Fahrenheitstraat; destijds was deze locatie nog een duinterrein buiten de bebouwing van Den Haag.
Uit dezelfde tijd stamt bovenstaande impressie van de haven en de Badhuiskade, geschilderd door Floris Arntzenius.
Het door de demping beschikbaar gekomen terrein is o.a. gebruikt voor sport- en recreatievoorzieningen: tennisbanen, een zwembad, een kinderboerderij en een speelgelegenheid. Geen behoud van het oorspronkelijke karakter van de buurt, zult u misschien denken. Maar daarvan was ook eerder al geen sprake meer; blijkens foto's rond 1960 was de historische haven inmiddels een rommelige jachthaven geworden met caravans langs de kaden.
Vanaf de 'Hangbrug' gaat de Haringkade over in de Badhuiskade; aan de overkant van de voormalige haven bevindt zich de Havenkade. Een aardige afsluiting van deze wandeling vormt een bezoekje aan het achterland van de Havenkade, o.a. de daaraan evenwijdige Noordwijkstraat met de karakteristieke hofjeshuizen van de vissers achter de meer prestigieuze huizen van de schippers langs de kade.
Het is nooit leuk langs dezelfde weg terug te gaan. Hebt u voldoende energie dan is een terugweg door het Westbroekpark aan te raden. Ga terug naar de Nieuwe Duinwegbrug, steek de brug over, vervolg de Nieuwe Duinweg tot de ingang van het park aan het eind van de Kapelweg.
gepubliceerd ~2004
+ - + - +