Europa 1943: teruggeworpen

Rusland: In Stalingrad is het op 31 januari 1943 afgelopen; maarschalk Paulus geeft de hopeloze strijd op wanneer Russische soldaten zijn commandobunker binnendringen. De Duitse troepen op de Kaukasus en buiten de enclave van Stalingrad beginnen aan een moeilijke terugtocht naar een 'winterfrontlijn'.

Stalingrad is voor Hitler een slecht begin van 1943 maar het Duitse leger is nog niet verslagen. De Führer begon aan een groot nieuw offensief ten noorden van Koersk met de bedoeling terug te vechten naar de posities van vorig jaar aan de Don en de Wolga en, misschien, vandaar naar Moskou. Na ruim twee weken en desastreuze verliezen kwam het Duitse offensief tot staan en werden de Duitse formaties terug gedreven. Het Russische tegenoffensief verspreidde zich spoedig naar andere sectoren van het front; overal werden de Duitsers geleidelijk terug gedreven naar de grens tussen Oekraïne en Polen.

Afrika: op 13 mei 1943 capituleren de Duitse en Italiaanse troepen in Tunis; Hitler's spectaculaire Noord-Afrika avontuur is voorbij.

Italië: op 10 juli 1943 landt een geallieerde overmacht op Sicilië. De Italiaanse fascisten besluiten op 24 juli te streven naar een afzonderlijke vrede met de geallieerden; koning Victor Emmanuel III ontslaat Mussolini de volgende dag en hij wordt op last van zijn opvolger Badoglio gearresteerd. Op 17 augustus is Sicilië vast in handen van de geallieerden, nadat de laatste Duitse en Italiaanse troepen zijn geëvacueerd. Op 9 september landen Geallieerde troepen op het Italiaanse vasteland. Na wikken en wegen capituleert Italië op 8 september, onder zware druk van Eisenhower. Klik hier voor een Italiaans perspectief op de chaotische gebeurtenissen in 1943 en daarna.

De oorlog op de Atlantische Oceaan.

Aan het eind van 1943 waren de drie overgebleven grote schepen van de Kriegsmarine (de Scharnhorst, de Gneisenau en de Tirpitz) niet meer inzetbaar.
Ook met de gevaarlijke en succesvolle Duitse U-boote ging het niet goed. Naarmate geallieerde schepen en vliegtuigen werden uitgerust met betere radar apparatuur werden de onderzeeboten steeds kwetsbaarder en nam hun effectiviteit af. Dönitz, de commandant van de Kriegsmarine gaf in mei 1943 zelfs opdracht tot terugtrekking van alle onderzeeboten uit het noorden van de Atlantische Oceaan. Op bevel van Hitler moest hij later in 1943 hierop terugkomen.

Bombardementen op Duitse steden.

In de tweede helft van de oorlog was de geallieerde luchtmacht in staat zonder veel weerstand van de Luftwaffe overal in Duitsland massale bombardementen uit te voeren; bijv. het bommentapijt op Hamburg met meer dan 700 vliegtuigen in de nacht van 27/28 juli 1943 veroorzaakte een 'vuurstorm' en kostte meer dan 40.000 mensenlevens. Zulke gebeurtenissen konden uiteraard niet verborgen blijven en hadden grote impact op het moreel van de Duitse burgerbevolking en op de soldaten aan het front. Goebbels, die als propagandaminister weinig te bieden had in zulke situaties, was bezorgd dat zowel de Führer als Göring zich nooit lieten zien in de getroffen steden.

Teheran.

Ook in politiek opzicht pakken donkere wolken zich boven Hitler samen. Op 28 november komen Roosevelt, Churchill en Stalin bijeen in Teheran. Het is voor het eerst dat ze elkaar in deze samenstelling ontmoeten. Stalin komt met een verlanglijstje waarin de opening van een tweede front (opnieuw) op de hoogste plaats staat. Stalin staat sterk; meer dan de beide andere partijen kan hij op imponerende offers en successen wijzen in de strijd tegen de vijand. Hij krijgt de verlangde toezegging: een Brits-Amerikaanse invasie (codenaam 'Overlord') in Frankrijk zal worden uitgevoerd in mei 1944 (het werd uiteindelijk 6 juni 1944).

De drie leiders komen verder overeen dat uitsluitend een onvoorwaardelijke capitulatie van Duitsland en Japan zal worden geaccepteerd. Klik hier om 'mee te luisteren' bij de 'geheime' gedachtewisseling tussen de drie wereldleiders tijdens een 'Tripartite Diner Meeting'.

Overlord. Met de voorbereidingen van Overlord wordt zonder dralen begonnen. Roosevelt wijst Eisenhower aan tot hoogste commandant van de operatie; Montgomery wordt door Churchill aangewezen tot commandant van de grondstrijdkrachten. Twee zeer verschillende persoonlijkheden, zoals later nog zal blijken.

De balans van 1943.

De militaire situatie heeft zich voor Hitler in ongunstige zin onwikkeld. Stalingrad is een volledig fiasco geworden. Rommel's Afrika-korps is uit Noord-Afrika verdreven. De invasie van Italie leidde tot de omverwerping van Mussolini en de capitulatie van zijn opvolger Badoglio. De toch al zwakke aanwezigheid van de Kriegsmarine op de wereldzeeën werd verder teruggedrongen.

Ondanks aandringen van Stalin was er nog steeds geen invasievloot voor de Franse westkust verschenen; maar de westelijke geallieerden beloofden in Teheran plechtig dit verzuim in 1944 te zullen herstellen. Van grote betekenis was een voor Hitler c.s. nog bedreigender afspraak: alleen een onvoorwaardelijke capitulatie zou worden geaccepteerd. Deze afspraak was overigens vooral bedoeld om wantrouwen bij Stalin weg te nemen. Vooral Roosevelt was geneigd de Russische leider ruimte te geven; de invloed van Churchil in het leiderstrio begon te tanen.

+ - + - +